Park im. ks. Józefa Poniatowskiego to obecnie jeden z najstarszych i najpiękniejszych parków w Łodzi.
Powstał w latach 1904–1910 z inicjatywy władz miejskich i był o wiele większy niż obecnie. . Pierwotnie nosił nazwę „Ogród przy ulicy Pańskiej” (dzisiejsza ul. Żeromskiego).
W 1917 roku nadano mu imię księcia Józefa Poniatowskiego.
Przez kolejne dziesięciolecia park wielokrotnie zmieniał swój kształt i powierzchnię.
W latach 70. XX wieku park został dodatkowo pomniejszony podczas budowy szerokiej arterii al. Mickiewicza, uzyskując obecny układ.
Podczas II wojny światowej park otrzymał nazwę Hitler-Jugend Park i został zamknięty dla Polaków oraz ludności żydowskiej.
Niemcy wycięli większość drzew iglastych – pozostałość dawnych lasów miejskich – a na miejscu ogrodu bylinowego urządzili korty tenisowe.
W 1943 roku, w północno-wschodniej części parku, rozpoczęto budowę dużego schronu przeciwlotniczego, który miał pełnić funkcję siedziby Głównej Komendy Obrony Przeciwlotniczej (Luftschutz Hauptkommando) dla okupowanego Litzmannstadt.
Schron planowano zlokalizować 16 metrów pod ziemią, lecz ostatecznie powstał na głębokości około 6 metrów.
Prace prowadzono metodą odkrywkową, co potwierdzają zdjęcia lotnicze z tamtego okresu.
8 grudnia 1943 roku wystawiono oficjalne zlecenie robót dla firmy Theodor Allgäuer, specjalizującej się w budownictwie drogowym i mostowym. W kolejnych miesiącach budowę nadzorowała Policja Budowlana w Litzmannstadt, która wielokrotnie zgłaszała zastrzeżenia dotyczące jakości stali i betonu, co dowodzi, jak duże znaczenie strategiczne miał ten obiekt.
Foto: Bildarchiv Foto Marburg
Do dziś zachowały się oryginalne żelbetowe drzwi z ryglami, fragmenty instalacji wentylacyjnej, fragment agregatu filtrowentylacyjnego i fragmenty grzejnika.
Schron zbudowany w rejonie obecnego skrzyżowania al. Mickiewicza i ul. Żeromskiego, był największym tego typu obiektem w Łodzi i miał po wojnie chronić także pracowników pobliskich Zakładów Przemysłu Wełnianego im. Norberta Barlickiego NORBELANA.
1. Schron
Powierzchnia ogólna: 1.504 350 m2
Powierzchnia użytkowa: 1.258 m2
Pojemność: 3000 600 osób
Rok budowy: 1943-1944 r.
Powierzchnia – 1.504 m2 to informacja z Karty Ewidencyjnej Budowli Ochronnej z 1991 r.
Powierzchnia – 350 m2,
źródło: Schrony w Polsce
Po 1945 roku schron, ze względu na swoją wielkość i położenie, został objęty ewidencją ochronną. W latach 60. wykorzystywano go w celach szkoleniowych – odbyła się tu m.in. wystawa Terenowej Obrony Przeciwlotniczej (TOPL), prezentująca sposoby ochrony ludności w czasie zagrożenia.
Jednak już w latach 90., po rozpadzie struktur OC, budowla zaczęła popadać w zapomnienie – z dokumentacji z 1991 roku wynika, że pozostały w niej jedynie gołe ściany i kilka zapasowych drzwi.
Zobacz jak wygląda schron od środka i posłuchaj jego historii
Po upadku struktur państwowych schron stał się miejscem spotkań młodzieży. W 1992 roku został zajęty przez grupę młodych ludzi, którzy stworzyli tam Bunker Punx Klub – jedno z pierwszych miejsc w Łodzi, gdzie odbywały się imprezy rave i koncerty muzyki alternatywnej. Fragmenty starego wyposażenia, w tym resztki agregatu, służyły jako stoły pod magnetofony i głośniki, a ściany zapełniły się napisami i grafikami.
Z biegiem lat schron był coraz bardziej dewastowany.
W książce „DZIKA RZECZ, POLSKA MUZYKA I TRANSFORMACJA 1989-1993” Rafała Księżyka, możecie poczytać o imprezach w schronie.
„Zaczęliśmy regularnie przychodzić… Oczywiście natychmiast pojawiła się koncepcja zrobienia techno party. Posprzątaliśmy tam, wymietliśmy pył, uporządkowaliśmy… przywiozłem swój dwukasetowy magnetofon, ktoś małym fiatem przywiózł głośniki… Graliśmy z magnetofonów i miksera totalny zlepek różnych rzeczy: kawałki Coil … wczesne niemieckie frankfurckie techno …”
Fragment wywiadu opublikowany w piśmie „Dialog”
W 2015 roku, na mocy umowy użyczenia, schron wraz z dwiema szczelinami przeciwlotniczymi w parku Poniatowskiego przekazano Związkowi Strzeleckiemu Rzeczypospolitej.
Planowano stworzyć tu Centralne Strzeleckie Muzeum Czynu Niepodległościowego – miejsce wystaw i działań edukacyjnych promujących obronność i patriotyzm.
Do 2018 roku udało się jedynie uporządkować wnętrza, usunąć śmieci i doprowadzić zasilanie elektryczne.
Później prace zostały wstrzymane.
W ostatnich latach obiekt był wielokrotnie plądrowany.
Ostatnie włamanie odnotowano we wrześniu 2025 roku.
Zobacz zdjęcia na facebooku i zostaw swój komentarz
W parku Poniatowskiego znajdują się 3 szczeliny p-lotnicze. Ten album dotyczy największej, znajdującej się na rogu…
Publiée par Schrony w Łodzi sur Vendredi 10 juin 2016
Tydzień temu mieliśmy okazję wejść do jednego z trzech schronów w parku Poniatowskiego.Dla tych których nie było, kilka zdjęć.
Publiée par Schrony w Łodzi sur Samedi 18 juin 2016
Pozostałe schrony w parku Poniatowskiego, to 2 szczeliny przeciwlotnicze.
Foto: Bildarchiv Foto Marburg
2. Szczelina przeciwlotnicza
Powierzchnia ogólna: 73 m2
Powierzchnia użytkowa: 66 m2
Pojemność: 146 osób
Rok budowy: 1938 r.
Karta ewidencyjna budowli ochronnej nr 2 z parku J. Poniatowskiego:
- Rodzaj budowli ochronnej: SZCZELINA – SCHRON U-II
- Powierzchnia ogólna netto: 73 m2
- Powierzchnia użytkowa: 66 m2
- Pojemność:
100146 osób - Charakterystyka budowy: Konstrukcja żelbetowa
- Rok budowy: 1938?
- Przydatność użytkowa: Po wykonaniu prac przygotowawczych
- Ilość i opis wyjść zapasowych: 2 szt.
- Przedsionki: 2 szt.
- Czerpnie powietrza: 2 szt.
- Instalacja elektryczna: brak
- Instalacje sanitarne: zastępcze
- Zbiorniki wody pitnej: 2 x 300 l.
- Instalacje wentylacyjne: istniejące
Zobacz jak wygląda schron od środka
3. Szczelina przeciwlotnicza
Powierzchnia ogólna: brak danych
Powierzchnia użytkowa: brak danych
Pojemność: brak danych
Rok budowy: brak danych
Zobacz jak wygląda schron od środka
Poniżej zdjęcie z 1940 roku. Widoczny ślad po zasypanej szczelinie przeciwlotniczej w parku Poniatowskiego.
W miejscu szczeliny jest obecnie tor rowerowy.
Jeśli masz jakieś dodatkowe informację o tym miejscu, podziel się tym w komentarzu poniżej.